Denktanklid Dion van Steensel groeide op op een boerderij. Hij studeerde af als ingenieur, was onder andere wethouder van financiën, onderwijs, sociale zaken en milieu in gemeente Dordrecht, en is nu 8 jaar algemeen directeur van HVC Groep. Het bedrijf in afval, inzameling en duurzame warmte zit middenin de energie- en grondstoffentransitie, een belangrijk onderwerp voor Denktank Nederland 2040. ‘Ik kom uit een familie die niet zo veel heeft met de overheid. Maar voor een succesvolle transitie hebben we toch echt een sterke overheid nodig.’
Denktanklid Dion van Steensel groeide op op een boerderij. Hij studeerde af als ingenieur, was onder andere wethouder van financiën, onderwijs, sociale zaken en milieu in gemeente Dordrecht, en is nu 8 jaar algemeen directeur van HVC Groep. Het bedrijf in afval, inzameling en duurzame warmte zit middenin de energie- en grondstoffentransitie, een belangrijk onderwerp voor Denktank Nederland 2040. ‘Ik kom uit een familie die niet zo veel heeft met de overheid. Maar voor een succesvolle transitie hebben we toch echt een sterke overheid nodig.’
Hoe logisch is het dat je directeur van een energiebedrijf werd en niet zelf boer?
‘Bij toeval kwam ik op m’n 26e in de gemeentepolitiek terecht en werd ik op m’n 34e wethouder. Daar kwam ik erachter dat ik geen politicus ben, maar werd ik wel gegrepen door maatschappelijke vragen. Zo kwam ik terecht bij HVC Groep, een bedrijf dat een grote rol heeft in de energietransitie en eigendom is van onder andere 52 gemeenten en 8 waterschappen. Ik ben voortdurend bezig met nieuwe initiatieven en vooruitkijken. Waar gaan we het volgende warmtenet aanleggen? Hoe kunnen we het hergebruik van grondstoffen verbeteren? Hoe gaan we dat financieren? Behoorlijk ondernemend dus.’
Vooruitkijken, een mooi bruggetje naar je werk voor de denktank. Met welke motivatie zet jij je vrije avonden in om daar aan deel te nemen?
‘In mijn rol bij HVC ervaar ik hoe belangrijk het is om vooruit te kunnen kijken. Neem bijvoorbeeld de aanleg van nieuwe warmtenetten. Dat gaat om grote bedragen. We hebben een balans van 1,5 miljard euro. Zulke investeringen schrijven we af in 15 tot 30 jaar. Je moet dus wel goed weten of de investering die je gaat doen ook past bij het Nederland over 15 jaar. Daar hebben we een overheid bij nodig die richting geeft en slim en consequent langetermijnbeleid maakt om nieuwe initiatieven succesvol te laten zijn. En daar ontbreekt het in mijn ogen te vaak aan. Bij de denktank werken we aan zo’n toekomstvisie, een verhaal voor Nederland in 2040. Bij mij en andere ondernemers in de energie- en grondstoffentransitie is daar een enorme behoefte aan.’
Wat stemt je hoopvol in de huidige energietransitie?
‘Als wij 10 jaar geleden hadden moeten voorspellen waar we nu zouden staan in 2025, dan hadden we niet zo ambitieus durven zijn. Als je de macrogetallen ziet, dan hebben we overduidelijk economische groei losgekoppeld van uitstoot van fossiele CO2. We kunnen economisch groeien en qua CO2 uitstoot dalen (bron CBS). Dat macroplaatje maakt me erg gelukkig. En als we uitvoeren wat we inmiddels allemaal klaar hebben staan aan wetgeving, aan windparken op zee, aan waterstofproductie, én als we uitvoeren wat we inmiddels hebben afgesproken, dan hebben we een gigantische transitie gerealiseerd.’
.
.
Over welke concrete ontwikkelingen ben je enthousiast?
‘Over 3 jaar wordt 80 procent van de kassen in het Westland geheel duurzaam verwarmd met aardwarmte. Die transitie is met geen wet afgedwongen. Maar de tuinbouwsector is de noodzaak zelf in gaan zien, puur vanuit een economische bril. ‘Wij moeten onze eigen productie verduurzamen, want anders dan gaat de discussie straks over of wij nog wel kunnen voortbestaan’. Een ander voorbeeld: het is nog maar 5 jaar geleden dat je op een verjaardag uit moest leggen waarom jij aan die zonnepanelen begonnen was. Dan hoorde je ‘Ik vind het zo lelijk op het dak’ en ‘Joh, is dat wel nodig?’ En nu? Nu moet je op een verjaardag uitleggen waarom je ze níet hebt. De norm is enorm veranderd in slechts een paar jaar tijd. Dat soort ontwikkelingen stemmen mij hoopvol.’
Wat moet er volgens jou nog wél veranderen voor een succesvolle energietransitie?
‘Kijk, als ik naar een bijeenkomst van onze denktank rijd, dan denk ik wel eens: ‘Ik kan mijn tijd ook aan andere dingen besteden. Maar als ik naar huis rijd, denk ik altijd: ‘Wat heb ik weer veel geleerd’. Juist omdat we met allemaal experts op verschillende terreinen bij elkaar zitten, ontstaan de inzichten en oplossingen. We moeten meer gaan kijken hoe verschillende terreinen invloed hebben op de energietransitie en op elkaar. Die puzzel moest nodig gelegd worden om een langetermijnvisie te maken die ook gefundeerd is. En daarbij baseren we ons uiteraard ook op onderzoeken op allerlei terreinen.’
Kun je een belangrijk inzicht noemen?
‘De kaarten van Nederland in het jaar 2120 gemaakt door Tim van Hattum, de klimaatwetenschapper in onze denktank. Daar heb ik ’s nachts gewoon over liggen piekeren. Want daaruit blijkt dat we hoe dan ook veel ruimte gaan inleveren aan water. Dus wat betekent dat voor de ruimtelijke ordening in 2040? Momenteel stuur ik ons bedrijf alsof er onbeperkte fysieke ruimte is. Maar die ruimte is schaars, veel schaarser dan we denken. Deze kennis over disciplines heen is essentieel om een verhaal voor de toekomst van Nederland te maken.’
.
.
De keuzes voor de lange termijn op het beleidsterrein x hebben invloed op de toekomst van beleidsterrein y.
‘Meer dan je denkt. HVC levert bijvoorbeeld veel aardwarmte In de glastuinbouw in het Westland. Nu is de glastuinbouw een van de sectoren die veel kritiek kreeg naar aanleiding van het rapport van de Staatscommissie Demografische Ontwikkeling 2050. Het zijn de vleesverwerkers en de kassen waar veel laag gewaardeerde migratiearbeid voor nodig is. Maar zijn dat op termijn de economische sectoren en arbeid die we willen? Tot dat moment had ik de glastuinbouw voor een vast gegeven beschouwd. Wij doen veel investeringen in aardwarmte om alle kassen te verduurzamen. Want ik dacht: Als die kassen duurzaam zijn, dan blijven ze er voor de komende 20 jaar wel. Ik heb nooit gedacht dat we langs de lijn van vermindering van laag gewaardeerde arbeidsmigratie weleens tot een andere conclusie kunnen komen. En kunnen we het Westland dan niet beter volbouwen met woningen in plaats van nog meer kassen? Niet dat dat de uitkomst is van deze denktank, maar je gaat er wel vraagtekens bij zetten.’
Je houdt je ook bezig met afvalverwerking en hergebruik van grondstoffen. Welke ontwikkelingen zijn interessant voor Nederland in 2040?
‘Op het gebied van afval ben ik zeer hoopvol over de potentie van gedragsverandering onder burgers om minder te verbruiken en meer te hergebruiken. Wij merken dat inwoners graag hun afval goed scheiden als ze maar zeker weten dat het ook echt wordt hergebruikt. Mensen hebben er geen enkel probleem mee om hun oud papier aan de straat te zetten, glas naar een glasbak te brengen. Maar bedrijven en rijksoverheid moeten meer hun rol gaan pakken. Circulaire economie wordt te vaak als marketingterm gebruikt. Veel bedrijven noemen zich al circulair als ze afval scheiden in de kantine. Maar wat bedoelen we dan precies met circulair?
Wat versta jij onder circulair?
‘Het gaat om een andere schaal van circulariteit. Als ik bij jou thuis in de woonkamer spullen optil en even aan de onderkant kijk, dan staat er heel vaak ‘made in China’. Zolang dat de realiteit is, dan is circulariteit iets op wereldschaal. De grootste bijdrage die we nu kunnen leveren aan verstandig omgaan met producten en grondstoffen is effectief klimaatbeleid maken. Als we de CO2 uitstoot van transport gaan beprijzen, dan wordt het gewoon te duur om het uit China en India te halen en moet je weer lokaal gaan produceren. Het beprijzen van CO2 uitstoot is een van de voorstellen die we aan het kabinet hebben gedaan in onze aanbeveling ‘Een schoner land door normeren en beprijzen’.
Dat heeft nogal gevolgen voor de economie.
‘Klopt. Maar op die schaal moet je dus over circulariteit nadenken. Oorspronkelijk is Nederland een land van zuinige mensen. Mensen kunnen zuinig omgaan met de spullen die ze hebben. Dus waarom zouden we in Nederland niet gewoon voorschrijven dat elektrische apparaten gerepareerd moeten kunnen worden en dat ze anders niet verkocht mogen worden? Waarom kunnen we de BTW op de repairshops niet gewoon op nul zetten? En voor die regulering hoef je heus niet alleen naar Europa te wijzen.’
.
.
Veel recyclebedrijven zitten in zwaar weer. Zo is de prijs voor gerecycled plastic niet concurrerend genoeg.
‘Je kunt voor 7,5 dollar een vat olie in Saudi Arabië oppompen. Dat is heel weinig. Daarom is 99,97 procent van de plastics in de wereld is gemaakt van olie. Slechts 0,03 procent is gemaakt van iets anders of gerecycled plastic. Als wij de plastics die we in Nederland gebruiken willen inzamelen, wassen, sorteren en weer opnieuw inzetten, dan ben je minimaal 55 euro voor diezelfde hoeveelheid kwijt. Als we daar niks aan doen, dan kunnen we praten wat we willen, maar dan is het werk van een vuilnisman dweilen met de kraan vol open.’
Als grondstoffen wereldwijd op raken moeten we wel gaan hergebruiken.
‘De geopolitieke strijd om schaarse grondstoffen is losgebarsten. We moeten nu aard- en edelmetalen gaan hergebruiken. Van huis uit ben ik niet zo voor reguleren. Maar voor een succesvolle transitie hebben we toch echt een sterke overheid nodig, die beter samenwerkt met deskundigen op verschillende terreinen: milieukundigen, macro-economen en experts met systemische kennis van grondstoffen en energie. Bij de denktank maken we een begin, een eerste stip op de horizon voor een groener, menselijker en krachtiger Nederland in 2040.’
Welke concrete voorstellen heeft de denktank op dit gebied?
‘Zelf pleitte ik als afvalverbrander al eerder voor een verbod op afvalverbranding. Want twee derde van de afvalovens in Nederland draait op materiaal dat een betere bestemming kan hebben dan verbranding. De denktank pleit onder meer voor een verbod op afvalverbranding voor mensen en organisaties, tenzij ze kunnen aantonen dat er geen andere toepassing voor is. Ook stellen we voor om bedrijven te verplichten om, net als consumenten, bouw- en sloopafval te sorteren voor meer hergebruik en minder afvalverbranding. Maar tot dat verbod er is zijn wij bij HVC hartstikke blij als de hoeveelheid restafval per inwoner weer is gedaald. Ik heb net het jaarverslag voor akkoord gegeven; we zijn in 2024 teruggegaan van 166,5 kilo naar 163,4 kilo per inwoner.’
Wat wens je Nederlanders in 2040?
‘Dat we op een organische manier en met een heldere richting de veranderingen doorvoeren die nodig zijn om in 2040 ook nog in een mooi land te kunnen wonen. Wat ik van denktankleden Martin van Rijn en Marco Pastors heb geleerd is dat je daarin iedereen mee moet nemen. Voor iemand met een slechte gezondheid in een huurwoning die afhankelijk is van toeslagen kan een kleine kostenstijging al enorme impact hebben. Het gevoel dat alles je overkomt maakt mensen boos. Dat maakt mensen gevoelig voor populisme. Dus het is heel belangrijk dat we met elkaar afspreken: ‘Jongens, wat er ook gebeurt, we gaan door die verandering heen, maar we laten elkaar niet los. Daar kun je op vertrouwen’.’
Het boek ‘Nederland 2040: een toekomstbeeld’ verschijnt op 22 mei.
