Tim van Hattum startte onlangs bij Denktank Nederland 2040. Als programmaleider Klimaat bij Wageningen University Research brengt hij veel kennis mee. Zo ontving hij in november met zijn onderzoeksteam de Grote Maaskantprijs voor de toekomstscenario’s die hij maakte voor Nederland in 2120. Hij schreef het boek Only Planet, klimaatgids voor de 21ste eeuw, dat als inspiratie dient voor een duurzame theatertour in 2025. En momenteel werkt hij met een consortium aan een innovatieprogramma voor Nature-based Solutions. ‘De natuur is niet iets leuks voor erbij.’
‘De denktank werkt aan een verhaal voor Nederland in 2040. Dat lijkt nog ver weg. Maar beslissingen die we vandaag nemen, zoals waar we nieuwe woningen plannen, bepalen al hoe Nederland er dan uitziet. Met mijn onderzoeksteam heb ik gewerkt aan een toekomstbeeld voor de inrichting van Nederland in het jaar 2120. Een interessante vraag is nu: Wat moeten we in 2040 in ieder geval voor elkaar hebben om te bewegen in de richting van dat toekomstbeeld van 2120? Wat ik bovendien interessant vind aan onze denktank, is dat we leden met allerlei achtergronden hebben. In Wageningen zit ik toch wel in een groene bubbel. Het is goed om daar ook uit te komen en verschillende visies op de toekomst te horen.’
‘We hadden een hele interessante discussie over een toekomstperspectief voor de landbouw en hoe we de landbouw kunnen verduurzamen om deze in balans te brengen met de planetaire grenzen. Bijvoorbeeld door het Planetary Health Diet* te volgen. Dat is gebaseerd op minder dierlijk eiwit en meer plantaardige eiwitten. Met een aantrekkelijk toekomstperspectief voor de landbouw kunnen we ruimte creëren om ons land toekomstbestendig in te richten. Daarbij staat een gezonde bodem centraal voor het produceren van gezond – voornamelijk plantaardig – voedsel voor mensen, met een gereduceerde veestapel, en krijgen boeren een eerlijke prijs krijgen voor hun producten en diensten.
Tegelijkertijd is er nu op de achtergrond en op de korte termijn een dreiging van oorlog. Dat zijn redenen om te kunnen zeggen: je moet meer zelfvoorzienend worden en onze vruchtbare landbouwgronden juist zo efficiënt mogelijk inzetten.
En er zijn meer korte termijn redenen, misschien wel uit angst, om te zeggen dat verduurzaming nu geen prioriteit heeft. De vraag is alleen: moeten we dat willen? Klimaatverandering vormt op de langere termijn een grotere dreiging dan oorlog. Het uiteindelijke doel van de denktank is om zo goed geïnformeerd mogelijk een inspirerend verhaal te maken voor Nederland.’
‘Het eerlijke verhaal is dat, als je doelen voor klimaat en biodiversiteit geen prioriteit geeft, je nog meer van mensen afpakt. Vooral van toekomstige generaties. In het laatste IPCC-klimaatrapport stond een hele belangrijke zin: ‘Elk besluit dat we in dit decennium nemen, heeft nog duizenden jaren effect.’ Het is ook niet zo dat mensen alleen maar iets verliezen. Anders eten betekent ook een betere gezondheid. De overheid kan een rol spelen in die bewustwording. Overigens ben ik zelf ook niet Roomser dan de paus. Ik eet ook wel eens vlees, maar wel zo min mogelijk.’
.
‘Het gaat om inzien dat we onderdeel zijn van de natuur, afhankelijk. De natuur is niet iets leuks voor erbij. De natuur kan ons helpen bij het oplossen van hele grote uitdagingen zoals het klimaatprobleem. Nature-based Solutions gaan uit van natuurlijke oplossingen. Een goed voorbeeld is Ruimte voor de Rivier. Dit project heeft laten zien dat je niet alleen maar dijken moet verhogen, maar ook in combinatie met natuurontwikkeling ruimte voor water moet maken. Het belang hiervan is al aangetoond met alle overstromingen die we de afgelopen tijd hebben gezien. En dat zijn niet alleen maar natuurlijke oplossingen, maar juist in combinatie met harde civieltechnische watermanagement-maatregelen waar dat echt nodig is. Bovendien zit de hele wereld te schreeuwen om die kennis. Die kunnen wij hier in Nederland ontwikkelen en delen. Je ziet dan ook dat steeds meer financiële partijen daar mee bezig gaan. Zo investeert Triodos Bank inmiddels 500 miljoen in Nature-based Solutions. Maar dat vergt wel een langetermijnvisie van de politiek.’
‘Wij hebben onze visie voor Nederland in 2120 ook door vertaald naar een visie voor Europa. Nederland is geen eiland. Heel Europa heeft zo’n langetermijnvisie nodig in lijn met de European Green Deal. Vervolgens is het ook interessant om zo’n visie voor andere gebieden in kaart te brengen. Want als er één land belang heeft bij een wereldwijde aanpak van klimaatverandering, dan is het ons laaggelegen Nederland.’
‘Als je alle klimaat- en biodiversiteitsrapporten leest, dan weet je dat we in actie moeten komen. Tegelijkertijd worden we murw van al het alarmerende nieuws. Veel mensen geloven daardoor niet meer dat het nog goedkomt, en denken: Het zal mijn tijd wel duren. Als we allemaal in zo’n negatieve spiraal terechtkomen, kunnen we het tij niet meer keren. Mijn kernboodschap is dat een hoopvol toekomstperspectief mensen aanzet tot korte termijn actie en dat we door kleine dingen te veranderen samen heel veel impact kunnen maken. Zo kan veertig tot zeventig procent van de emissiereductie alleen al gerealiseerd worden door gedragsveranderingen van individuen samen. Het is nog niet te laat is om een hoopvolle toekomst te creëren. We hebben daar allemaal een rol in.’
* Het Planetary Health Diet is een richtlijn voor gezond en duurzaam eten, ontwikkeld door 37 wetenschappers uit zestien verschillende landen van de Lancet-EAT-commissie.
